W małej mazurskiej miejscowości Stare Kiejkuty od ponad pół wieku funkcjonuje jedna z najbardziej tajemniczych i prestiżowych instytucji edukacyjnych w Polsce – szkoła wywiadu. Ten ośrodek, oficjalnie nazywany Ośrodkiem Kształcenia Kadr Wywiadu (OKKW), a następnie przekształcony w Ośrodek Szkolenia Agencji Wywiadu (OSAW), przez dziesięciolecia wykształcił setki oficerów polskiego wywiadu cywilnego. Kiejkuty miały wzloty i upadki, jak choćby aferę z tajnymi więzieniami CIA, ale do dziś stanowią synonim elitarnego wykształcenia i przygody ze służbą w wywiadzie.
Początki polskiego wywiadu po II wojnie światowej
Dobór kadr do polskiego wywiadu w ciągu kilkunastu lat po II wojnie światowej był dosyć losowy. Zatrudniano ludzi przypadkowych i młodych, często nawet bez średniego wykształcenia. W pierwszym okresie istnienia wywiadu w ramach Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego jego filar stanowili przedwojenni komuniści oraz oficerowie wyszkoleni w czasie wojny przez NKWD w Smoleńsku i Kujbyszewie. Byli to również reemigranci z Francji związani z francuskim ruchem komunistycznym czy weterani wojny domowej w Hiszpanii. Trafiali do wywiadu ze względu na znajomość języków obcych i powiązania z komunistami z Europy Zachodniej. W szeregach wywiadu znajdowali się także kombatanci 1. i 2. Armii Wojska Polskiego, partyzanci Gwardii Ludowej i Armii Ludowej. Z powodu braków kadrowych w wywiadzie pracowały całe rodziny – mężowie w wydziałach operacyjnych, żony w pionie informacyjnym lub administracji.
Polecamy temat: Kiedy wywiad idzie na wojnę? Rola wywiadu w XXI wieku >>
Przełomem był rok 1954, kiedy zaangażowano do wywiadu pierwszych stu absolwentów cywilnych studiów wyższych, niezwiązanych do tej pory z resortem bezpieczeństwa. Poddano ich intensywnemu rocznemu szkoleniu w pierwszej profesjonalnie zorganizowanej i prowadzonej szkole umiejscowionej w Warszawie przy ul. Długiej, przeniesionej następnie do pałacyku przy ul. Ksawerów.
Wspominana szkoła przy ul. Ksawerów zajmowała się kształceniem kadr dla Departamentu I (wywiadu). Koncentrowała się na przekazywaniu umiejętności praktycznych niezbędnych w pracy wywiadowczej za granicą. Ostatni rocznik absolwentów szkoły opuścił jej mury w 1972 r. Wśród nich był m.in. Henryk Jasik, ostatni w 1989 r. dyrektor Departamentu I MSW, następnie pierwszy dyrektor Zarządu Wywiadu Urzędu Ochrony Państwa (UOP). Rok wcześniej szkołę tę ukończył Wojciech Czerniak, dyrektor wywiadu UOP w latach 1996–1997.
Cały artykuł dr Anny Grabowskiej-Siwiec możesz przeczytać w numerze 4/2025 czasopisma SOF MAG – Special Operations Forces Magazine, który jest do kupienia w naszym sklepie internetowym oraz w sieci sklepów Empik.
