Dziś obchodzimy Dzień Weterana Działań Poza Granicami Państwa, ustanowiony przez Sejm RP w 2011 roku, na mocy Ustawy o weteranach działań poza granicami państwa. Po raz pierwszy święto oficjalnie obchodziliśmy 29 maja 2012 roku. Tegoroczne centralne obchody Dnia Weterana Działań Poza Granicami Państwa odbędą się w Gdyni.
Warto podkreślić, że jest ono zbieżne z Międzynarodowym Dniem Uczestników Misji Pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych. To ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne międzynarodowe święto zostało ustanowione 11 grudnia 2002 roku. Dzień ten po raz pierwszy obchodzony był w roku 2003, w rocznicę powstania Organizacji Narodów Zjednoczonych Nadzoru Rozejmu (UNTSO) w 1948 roku w celu monitorowania zawieszenia broni po zakończeniu w tym samym roku wojny izraelsko-arabskiej, która była pierwszą w historii misją pokojową ONZ.
Znaczenie słowa Weteran
Dawniej słowo weteran kojarzone było ze starym, wysłużonym żołnierzem lub uczestnikiem działań zbrojnych. W przedwojennej Polsce przyjęło się określać tym mianem osoby biorące udział w powstaniach narodowych, w szczególności zaś uczestników Powstania Styczniowego. Takiemu stanowi rzeczy sprzyjał fakt, że wciąż żyli uczestnicy tych wydarzeń, a ich historie były jedną z podstaw budowy etosu odrodzonego Wojska Polskiego.
Odzyskanie przez Polskę niepodległości po zakończeniu I wojny światowej dożyła liczna grupa uczestników XIX wiecznych powstań narodowych. Ich poświęcenie zostało docenione przez ówczesne władze RP na czele z Józefem Piłsudskim. W myśl wydanego 21 stycznia 1919 r. specjalnego rozkazu Naczelnika Państwa, weteranów powstania uznano za żołnierzy Wojska Polskiego. W grudniu tego roku specjalna komisja przyznała prawa weteranów 3644 osobom. Na mocy ustawy z 2 sierpnia 1919 r. weteranom powstań z 1831 i 1863 r. przysługiwało prawo pobierania stałej pensji, a pół roku później wszystkich żyjących uczestników zrywów narodowych awansowano na pierwszy stopień oficerski. Dodatkowo w 1922 r. ukazał się „Przepis ubioru weteranów 1863 r.” określający dokładnie krój i kolory ich munduru.
W okresie międzywojennym nie zostało ustanowione żadne oficjalne święto na wzór tego z 29 maja. Nie oznacza to, że weterani nie mieli okazji, aby świętować z towarzyszami broni i pozostałymi rodakami. Byli najważniejszymi gośćmi podczas najistotniejszych świąt i uroczyści państwowych. Patronami wielu jednostek byli dowódcy oddziałów powstańczych, a ówczesne wojsko utrzymywało bliski kontakt z uczestnikami walk o niepodległość. Warto wspomnieć, że pięć jednostek wojskowych zostało nazwanych imieniem dowódców powstańczych. Byłych powstańców można było spotkać także podczas uroczystości nadania ulicom, placom czy szkołom imion dowódców wspomnianych zrywów narodowych.
Nowy etap w historii Polski, zapoczątkowany zakończeniem II wojny światowej nie oznaczał naturalnego, jak by się mogło wydawać, kontynuowania tradycji stosowania określenia „weteran”. Powody tego były dwojakie. Po pierwsze po zakończeniu działań wojennych za aprobatą ówczesnych władz pojawiło się pochodzące z języka francuskiego określenie „kombatant”, odnoszące się do uczestników niedawno zakończonego konfliktu. W świadomości społecznej Polaków z czasem zaczęło obejmować ono wszystkich żołnierzy biorących udział w działaniach zbrojnych.
Polecamy temat: Dzień Flagi RP >>
Rozróżnienie słów „kombatant” i „weteran” nie ułatwia ich stosowania w oficjalnym obiegu. Przykładem jest święto obchodzone corocznie 1 września – Dzień Weterana Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej, kiedy to oddajemy hołd obrońcom Ojczyzny. Zostało ono ustanowione na mocy zmiany ustawy o kombatantach. Po drugie, coraz liczniejsze powojenne zaangażowanie Polski w misje i operacje poza granicami kraju spowodowało, że historyczne określenie weteran przestało odpowiadać jego pierwotnemu znaczeniu.
Współcześni Weterani
Ponad 70-letnia historia zaangażowania polskich sił zbrojnych w tego typu działania, niebędące według obowiązującego prawa stanem wojny, stworzyło nową kategorię weteranów. Jednak określenie „weteran działań poza granicami państwa” wprowadziła i unormowała dopiero ustawa z 2011 r. Na jej mocy wprowadzono też ich święto – Dzień Weterana Działań Poza Granicami Państwa obchodzone corocznie w dniu 29 maja.
Dziś mianem tym określamy w Polsce zarówno żołnierzy służących na misjach, jak i operacjach poza granicami państwa w ramach np. ONZ, NATO i Unii Europejskiej, ale też uczestników grup ratowniczych Państwowej Straży Pożarnej, kontyngentów Policji i Straży Granicznej, czy też innych funkcjonariuszy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji biorących udział w działaniach zagranicznych.
Od początku istnienia Dzień Weterana Działań Poza Granicami Państwa miał być i jest świętem jednoczącym wszystkich żołnierzy i funkcjonariuszy służb mundurowych oraz osób cywilnych, którzy z polecenia Rzeczypospolitej, wypełniali swoje obowiązki służbowe poza jej granicami.
Źródło: Centrum Weterana Działań Poza Granicami Państwa
